احمد شاملو و هوشنگ ابتهاج
احمد شاملو یکی از محبوب ترین شاعران معاصر می باشد که صاحب سبک شعر سپید (اشعار شاملو) است. سعی داریم ابتدا شرحی بر زندگی شخصی، اجتماعی و سیاسی احمد شاملو داشته باشیم و در ادامه زیباترین اشعار شاملو را با هم مرور نماییم.
زندگی نامه احمد شاملو
احمد شاملو متولد تهران در بیست و یک آذر ماه سال 1304 خورشیدی چشم به جهان گشود تا جهان اشعار شاملو را گوش جان بشنود. کودکی را به خاطر شغل پدرش که افسر ارتش بود و هر چند وقتی را در جایی ماموریت می رفت، در شهرهایی همچون رشت، سمیرم، اصفهان، آباده و شیراز گذراند.
فعالیت های سیاسی احمد شاملو
آموزشهای دوران دبستان را در شهر های خاش و زاهدان و مشهد، و بخشی از دوره دبیرستان را در بیرجند، مشهد و تهران طی کرد تا کم کم پایه های شکل گیری اشعار شاملو شکل بگیرد. در سال 1331 به همراه پدرش، که برای سروسامان دادن تشکیلات از هم پاشیده ژاندارمری به گرگان و ترکمن صحرا انتقال پیدا کرده بود، به آنجا می رود و همزمان با تحصیل در فعالیتهای سیاسی مناطق شمال شرکت می نماید.
شاملو به خاطر طرفداری از آلمان ها و مخالفت با متفقین، در تهران دستگیر می شود و به زندان شوروی ها در رشت انتقال پیدا می کند. بعد از رهایی از زندان به همراه خانواده به رضائیه می رود و کلاس چهارم دبیرستان را در آنجا طی می کند و بعد از بازگشت به شهر تهران، برای همیشه تحصیلات مدرسی را ترک می کند.
ازدواج های احمد شاملو و انتشار اشعار شاملو
ازدواج اول احمد شاملو در سال 1326 اتفاق افتاد که نتیجه آن چهار فرزند به نام های سیاوش، سیروس، سامان و ساقی است. در همین سال مجموعه اشعار شاملو «آهنگ های فراموش شده» از وی منتشر می گردد. در سال 1330 شعر بلند 22 و مجموعه اشعار شاملو «قطعنامه» و در سال 1332 «آهن و احساس» را به انتشار می رساند. در سال 1333 به جرم سیاسی مدت چهارده ماه در زندان موقت شهربانی و زندان قصر زندانی می گردد.
ازدواج دوم احمد شاملو در سال 1336 چهار سال بیشتر دوام نمی آورد و کار به جدایی و طلاق می کشد، تا اینکه در سال 1341 با آیدا آشنا می شود و این آشنایی در سال 1343 به ازدواج با او ختم می شود.
احمد شاملو و ازدواج با آیدا سرکیسیان
آیدا سرکیسیان یا آیدا شاملو با نام واقعی “ریتا آتانث سرکیسیان” آخرین همسر احمد شاملو می باشد و در اشعار شاملو، به ویژه در دو دفتر آیدا، درخت و خنجر و خاطره و آیدا در آینه به عنوان معشوقه ی اشعار شاعر، جلوهای ویژه دارد. شاملو درباره تأثیر فراوان آیدا بر زندگی شخصی خود به مجله فردوسی گفت: “هر چه مینویسم به خاطر اوست و به خاطر او… من با آیدا آن انسانی را که هرگز در زندگی خود پیدا نکرده بودم پیدا کردم”
احمد شاملو در 14 فروردین ماه 1341 با آیدا سرکیسیان آشنا می گردد. در این سالیان شاملو در توفیق کامل آفرینش هنری به سر میبرد و بعد از این آشنایی دوره جدیدی از فعالیتهای ادبی شاملو آغاز می گردد.
آیدا و شاملو در فروردین ماه 1343 ازدواج میکنند و در ده شیرگاه (مازندران) اقامت میگزینند و تا آخرین روز های زندگی در کنار او زندگی میکند. در همین سال دو مجموعه از اشعار شاملو به نامهای آیدا در آینه و لحظهها و همیشه را منتشر می گردد و سال بعد نیز مجموعه ایدیگر از اشعار شاملو تحت عنوان آیدا، درخت و خنجر و خاطره! منتشر می شود و در ضمن برای بار سوم کار تحقیق و گردآوری کتاب کوچه آغاز می گردد.
در سال 1346 احمد شاملو سردبیری قسمت ادبی و فرهنگی هفتهنامه خوشه را به عهده میگیرد. همکاری او با نشریه خوشه تا 1348 که نشریه به دستور ساواک تعطیل می گردد، ادامه دارد. در این سال احمد شاملو عضو کانون نویسندگان ایران می شود. در سال 1347 او کار روی غزلیات حافظ و تاریخ دوره حافظ را آغاز میکند. نتیجه این مطالعات بعدها به انتشار دیوان جنجالی حافظ به روایت او می انجامد.
در اسفند 1350 شاملو مادر خود را نیز از دست میدهد. در همین سال احمد شاملو به فرهنگستان زبان ایران برای تحقیق و تدوینِ کتاب کوچه، دعوت می گردد و به مدت 3 سال در فرهنگستان باقی می ماند.
امیر هوشنگ ابتهاج یکی از بهترین غزل سرایان ایران محسوب می شود. در این گفتار قصد داریم قدری از زندگینامه هوشنگ ابتهاج را بیان کنیم و در ادامه زیباترین اشعار هوشنگ ابتهاج را با هم یک به یک بخوانیم و از شعر هوشنگ ابتهاج لذت ببریم.
زندگینامه هوشنگ ابتهاج
امیر هوشنگ ابتهاج سمیعی گیلانی با تخلص (( ه. الف سایه )) در 6 اسفند ماه سال 1306 در شهر رشت پا به هستی نهاد تا جهان اشعار هوشنگ ابتهاج ار به گوش جان بشنود. ابتهاج نخستین فرزند فاطمه رفعت و میرزا آقا خان ابتهاج و یکی از 4 فرزند و تنها پسر خانواده بود.
پدر هوشنگ ابتهاج آقاخان ابتهاج از مردان معروف رشت و مدتی رئیس بیمارستان پورسینای این رشت بود. هوشنگ ابتهاج شروع تحصیلات و ادامهی تحصیلات ابتدایی و بخشی از تحصیلات دبیرستانی در مدارس عنصری ،قاآنی ،لقمان و شاهپور در شهر رشت و بعد برای کلاس پنجم متوسطه در دبیرستان تمدن تهران سپری نمود. در سال 1318 با موسیقی و سرودن شعر آشنا شد. هوشنگ ابتهاج در جوانی دلباخته دختری ارمنی به نام گالیا گشت که ساکن رشت بود و این عشق دوران جوانی دست مایه اشعار عاشقانه ای گشت که در آن روز ها سرود. بعدها که ایران غرق خونریزی و جنگ و بحران گردید، شعری با اشاره به همان روابط عاشقانهاش با گالیا سرود.
تشکیل خانواده هوشنگ ابتهاج
در سال 1337 با خانم آلما مایکیال ازدواج نمود و ثمره این ازدواج 4 فرزند به نام های یلدا (1338)، کیوان (1339)،آسیا (1340)، و کاوه (1341) می باشد .
فعالیت های اجتماعی هوشنگ ابتهاج
هوشنگ ابتهاج مدتی به عنوان مدیر کل شرکت دولتی سیمان تهران مشغول کار بود و از سال1350 تا 1356 سرپرست برنامه گلها در رادیوی ایران، پس از کناره گیری داوود پیرنیا و پایهگذار برنامه موسیقایی گلچین هفته بود. تعدادی از غزل های او توسط خوانندگان ترانه اجرا گشته است. در سال 1374 به آمریکا و شعرخوانی و سخنرانی درباره ی دیوان حافظ در شهرهای برکلی ، لوس آنجلس ، دالاس ، نیویورک ، فیلادلفیا، سان دیه گو، سیاتل سفر نمود.
شعر و اشعار هوشنگ ابتهاج
در ابتدا، مانند شهریار، مدتی تلاش کرد تا به راه نیما برود اما دیدگاه مدرن و اجتماعی شعر نیما، به ویژه پس از سرایش ققنوس، با ذات او که اساسا شاعری غزل سرا بود هم خوانی نداشت. پس راه خود را که همان سرودن غزل بود پی گرفت. تعدادی از دوستداران شعر هوشنگ ابتهاج، او را در غزل سرایی پس از حافظ بهترین غزل سرا می شمارند.
«سایه» در غزل از جهت زبان به حافظ بسیار نزدیک گردیده است. غزل هاى عاشقانه ى هوشنگ ابتهاج همراه با مضامین اجتماعى نهفته در آن، غزل وى را به بهترین غزل هاى معاصر تبدیل کرده است. سایه در سال 1325 مجموعه ی «نخستین نغمهها» را، که شامل اشعاری به شیوه ی کهن است، منتشر نمود. در این دوره هنوز با نیما یوشیج آشنا نگردیده بود.
«سراب» اولین مجموعه اشعار هوشنگ ابتهاج به اسلوب جدید می باشد، ولی قالب همان چهار پاره می باشد با مضمونی از نوع تغزل و بیان احساسات و عواطف فردی؛ عواطفی واقعی و طبیعی.
مجموعه اشعار هوشنگ ابتهاج با نام «سیاه مشق» با آنکه بعد از «سراب» منتشر گردید، شعر های سالهای 25 تا 29 شاعر را در بر میگیرد. در این اشعار هوشنگ ابتهاج تعدادی از غزل های خود را چاپ نمود و قدرت خود را در سرودن غزل نشان داد و شهریار پیش گفتاری در مورد غزل درباره آن می نویسد.
سایه در مجموعه های شعر بعدی، اشعار عاشقانه را رها نمود و با مردم همگام گشت. مجموعه ی اشعار هوشنگ ابتهاج با نام «شبگیر» پاسخگوی این تفکر تازه ی او می باشد که در این رابطه اشعار اجتماعی با ارزشی خلق می کند. مجموعه شبگیر و زمین نشان می دهد. مجموعه «چند برگ از یلدا» راه روشن و تازهای در شعر معاصر باز کرد.